In september 2024 startte de Finse regering een grootschalige hervorming van het pensioenstelsel. Premier Petteri Orpo gaf de sociale partners en de ministeries van Financiën en Sociale Zaken de opdracht om maatregelen te vinden die een besparing van één miljard euro – of 0,4% van het BBP – mogelijk maken om de toekomst van het systeem te verzekeren.
Vier maanden later, eind januari 2025, werd uiteindelijk een akkoord bereikt. Hoewel het minder ingrijpend is dan aanvankelijk gevreesd, brengt het toch belangrijke wijzigingen met zich mee, met name op het gebied van het investeringsbeheer van pensioenfondsen en de werking van de automatische stabilisator.
Vanaf het begin van de onderhandelingen uitte de Finse Pensioenalliantie (Tela) ernstige bezorgdheid over de voorgestelde aanpassingen van de automatische stabilisator, die de pensioenbijdragen en -uitkeringen al afstemt op demografische en economische ontwikkelingen. Het versterken van dit mechanisme, zoals vermeld in het mandaat van de werkgroep, deed vrezen voor een verlaging van de indexeringen van de pensioenen of een vermindering van de opgebouwde rechten.
“Dit is een fundamentele verandering in het principe van de Finse pensioenzekerheid,” waarschuwde Suvi-Anne Siimes, algemeen directeur van Tela, in september. “Het pensioen is historisch gezien gebaseerd op verdiend loon en beschermt tegen inflatie. Het verder aanpassen van de automatische stabilisator brengt het risico met zich mee dat de budgettaire inspanning wordt doorgeschoven naar gepensioneerden en werknemers.”
Uiteindelijk voorzien de in januari 2025 aangenomen maatregelen een geleidelijkere aanpak dan aanvankelijk verwacht. In plaats van een simpele verlaging van de indexeringen of een eenzijdige verhoging van de bijdragen, omvat het akkoord een versterking van prikkels om langer te werken en een fijnere afstemming van de aanpassingen aan de economische situatie.
In de loop van de onderhandelingen werd een andere piste naar voren geschoven om de stabiliteit van het systeem te versterken: de hervorming van de investeringsregels voor pensioenverzekeraars. Het definitieve akkoord voorziet in een gematigde verhoging van het aandelenaandeel in de portefeuilles van pensioenfondsen.
Een beslissing die positief werd onthaald door de pensioenverzekeraars. “Het belangrijkste element van deze hervorming betreft het beheer van de pensioenactiva,” verklaart Carl Pettersson, CEO van Elo Mutual Pension Insurance Company. “In de toekomst zullen we de mogelijkheid hebben om hogere rendementen na te streven, wat op lange termijn voor een betere financiële stabiliteit van het systeem zal zorgen.”
Toch biedt deze strategie geen onmiddellijke oplossing voor de financieringsuitdagingen. “Het gaat om bescheiden aanpassingen, die op lange termijn vruchten zullen afwerpen,” nuanceert Suvi-Anne Siimes. “Maar ze bieden nieuwe instrumenten om de rendabiliteit te verbeteren zonder de pensioenzekerheid in gevaar te brengen.”
Hoewel het akkoord van eind januari een te drastische hervorming voorkomt, blijven er vragen over de toekomst van het Finse model. De invoering van een derde automatische aanpassing, de “inflatiestabilisator”, betekent een fundamentele wijziging in de manier waarop pensioenen worden beschermd tegen prijsstijgingen.
Op de achtergrond blijft één vraag bestaan: zullen deze maatregelen volstaan om het evenwicht van het systeem te waarborgen tegenover de demografische en economische ontwikkelingen van de komende decennia? Finland, dat lange tijd een voorbeeld was op het gebied van pensioenen, zal de effecten van deze hervorming in de komende jaren nauwlettend moeten volgen.