.jpg)
Ijsland bezit een groot voordeel dat zijn Europese buren benijden: een jonge en dynamische bevolking. Met slechts 16% mensen ouder dan 65 jaar onderscheidt het land zich duidelijk van het Europese gemiddelde. Ter vergelijking: België telt al 19% senioren, en dit cijfer stijgt tot 27% in sommige landen zoals Duitsland.
Deze relatieve jeugd wordt verklaard door een aanhoudende demografische groei van 1,2% per jaar, gevoed door een sterke immigratie van werknemers. Resultaat: voor elke gepensioneerde telt Ijsland nog meer dan 6 mensen op arbeidsleeftijd, tegenover minder dan 4 in België.
De cijfers spreken voor zich: Ijsland wijdt slechts 2,5% van zijn bbp toe aan openbare pensioenen. Dat is vier keer minder dan België (11,2%) en zes keer minder dan sommige landen in Zuid-Europa die boven de 15% uitkomen.
Deze uitzonderlijke prestatie wordt verklaard door het feit dat de meerderheid van de pensioenen wordt gefinancierd door private fondsen, waardoor de openbare financiën worden ontlast. Een systeem dat zijn waarde bewijst: decennialang behouden Ijslandse gepensioneerden een fatsoenlijk levensniveau zonder te drukken op de staatsbegroting.
Maar Ijsland is niet gevrijwaard van demografische realiteiten. De projecties zijn duidelijk: tegen 2050 zal het aandeel senioren stijgen van 16% naar 24% van de bevolking. De demografische groei zal afnemen, en voor het eerst zal het land geconfronteerd worden met een echte vergrijzing.
Een ander aanzienlijk voordeel: Ijslanders leven langer... maar vooral in betere gezondheid. Ze blijven actief en zelfstandig tot gemiddeld 72 jaar, dat is 9 jaar meer dan de Belgen. Dit spectaculaire verschil verklaart gedeeltelijk waarom hun kosten voor gezondheid en afhankelijkheid beheerst blijven.
De originaliteit van het Ijslandse model ligt in zijn evenwichtige architectuur, die rust op drie complementaire pijlers:
Het staatspensioen functioneert als een minimaal vangnet, berekend volgens ieders middelen. Maar in tegenstelling tot de meeste Europese landen blijft het opzettelijk bescheiden.
De verplichte pensioenfondsen vormen het hart van het systeem. Alle werknemers storten automatisch in private fondsen die beleggen op de financiële markten. Elke generatie financiert zo haar eigen pensioenen, zonder afhankelijk te zijn van de bijdragen van de volgende generaties.
Individueel sparen vult het systeem aan dankzij aantrekkelijke fiscale voordelen.
Deze intelligente diversificatie maakt het mogelijk de risico's te spreiden en de stabiliteit van het systeem te waarborgen, zelfs in geval van economische crisis.
Ijslands financiële toekomst zal afhangen van zijn vermogen om snel te handelen. Volgens de OESO-projecties heeft het land de keuze tussen verschillende scenario's:
l Zonder hervorming: de staatsschuld zou exploderen en 60% van het BBP bereiken in 2060
l Met de juiste hervormingen: ze zou kunnen dalen tot slechts 22% van het BBP
Dit verschil van 38 BBP-punten illustreert het cruciale belang van de beslissingen die vandaag worden genomen. Ijsland heeft nog de middelen om zijn model te behouden, maar het venster voor actie sluit zich.
Het Ijslandse succes berust op bijzondere omstandigheden: een spaarcultuur, een sterke sociale consensus, en vooral een gunstige demografie. Het is dus onmogelijk om het model als zodanig over te plaatsen naar een vergrijzend Europa.
Maar sommige lessen zijn universeel: de financieringsbronnen van pensioenen diversifiëren, privésparen aanmoedigen, en vooral hervormingen anticiperen voordat het te laat is.
Ijsland bewijst dat het mogelijk is om een genereuze sociale bescherming te combineren met financiële verantwoordelijkheid. In een Europa waar pensioenstelsels tekorten opstapelen, biedt dit kleine noordse land een adembenemend optimisme. Op voorwaarde dat het niet zwicht voor zelfgenoegzaamheid en blijft innoveren.
Want de echte uitdaging van Ijsland is niet het beheren van zijn huidige succes, maar het behouden ervan voor toekomstige generaties. Een uitdaging die zijn grenzen ruimschoots overstijgt en heel Europa aanspreekt.