Men weet het : het aantal gepensioneerden zal nog een tijd in stijgende lijn gaan, waardoor de kostprijs van de pensioenen nog zal stijgen. De Nationale bank (NBB) stelt daarom vier scenario’s voor die de kostprijs zouden mloeten verlichten : minder gepensioneerden, minder pensioen, verhoging van de productiviteit (wat we met z’n allen « produceren ») en de tewerkstellingsgraad verhogen. Op elk van deze scenario’s is wel wat aan te merken. En de werkelijkheid is ingewikkeld ! Daarover gaat dit artikel.
Men kent de beslissing nu stilaan op dit vlak : in 2025 zal de wettelijke pensioenleeftijd stijgen van 65 jaar tot 66, en vijf jaar later tot 67. Het scenario is dat daardoor mensen later op pensioen kunnen gaan, met een tijdelijke uitgavenvermindering tot gevolg, maar ook dat mensen daardoor langer zullen blijven werken. Volgens de bekendgemaakte cijfers zullen er tegenover het referentiescenario, in 2030 4,7% minder gepensioneerden zijn of 159000, en in 2070 1,7% minder. De cijfers lijken plausibel want zij liggen lager dan het aantal bijkomende gepensioneerden in dit scenario. Maar de praktijk vandaag leert dat werknemers steeds vroeger de werkomgeving verlaten, zonder de pensioengerechtigde leeftijd te hebben bereikt. Hoe komt dit ? Staan de werkgevers niet meer te springen om zelfs in deze periode van arbeidskrapte hun oudere werknemers te behouden, laat staan oudere werknemers te engageren ? Onderzoek hierover is niet duidelijk.
In dit scenario zou het wettelijk gemiddeld pensioen met 2% verlaagd worden in 2030 en met 14% in 2070 in verhouding tot het referentiescenario en zou dus een sterke daling van de uitgaven betekenen tegenover dat referentiescenario. De vraag stelt zich of dit scenario een goed evenwicht brengt tussen de financiële haalbaarheid van het stelsel en de sociale rechtvaardiging van dergelijk pensioen. . Men zou op die manier onze pensioenen op dezelfde lijn zetten als de andere pensioenen in Europa. Maar het is moeilijk pensioenen in verschillende landen te vergelijken : het levensniveau kan verschillend zijn, bvb met Spanje, sommige landen hebben een ander berekeningstelsel (vb Nederland). Er zijn trouwens andere ideeën in dit verband : zo stelt Bruno Colmant voor de indexering van hogere pensioenen te verlagen en later af te schaffen. Een prof economie van de Ugent stelt zelfs voor dat de mensen maar zelf voor hun basispensioen moeten zorgen !
Dit scenario gaat ervan uit dat wat we met z’n allen produceren en aan dienstverlening presteren beter kan gebeuren en dus meer opbrengen. Tot ver in de jaren negentig steeg de productiviteit in belangrijke mate waardoor België welvarender werd. Op voorwaarde dat de inflatie en de prijs- en pensioenstijgingen binnen redelijke perken bleven. Daar zit hem het probleem. Want sinds een aantal jaren stijgen de pensioenen meer dan de productiviteit waardoor het effect van deze laatste stijging helemaal teniet wordt gedaan. Er is op dat vlak binnen korte tijd geen verandering te verwachten. Ook dit scenario is dan ook « kaduk ».
In dit scenario zou de tewerkstellingsgraad van de 20-65-jarigen geleidelijk stijgen vanaf 2025 om 80% te bedragen in 2030. Ook hier kan veel gezegd worden. In de Skandinavische landen en Nederland ligt men dicht bij deze tewerkstellingsgraad. Daar werken velen part-time waardoor de tewerkstelling, zeker bij vrouwen, in stijgende lijn gaat. In Nederland werkt ongeveer 50% van de mensen deeltijds. In ons land zijn we nog niet zover. Vlaanderen kan die 80% wel benaderen maar in Wallonië en zeker in Brussel is de tewerkstellingsgraad momenteel veel te laag om 80% te halen in 2030. Veel vrouwen en ook mannen werken er nauwelijks of helemaal niet. Dit heeft natuurlijk allerlei redenen maar men dient er wel mee rekening te houden als men dit scenario van 80% wil behouden.
Conclusie : op papier zien de 4 scenario’s er veelbelovend uit, in de praktijk blijkt een en ander toch moeilijk te bereiken als men geen andere maatregelen neemt. Bijkomende voorstellen zijn dus nodig om deze scenario’s in werkelijkheid om te zetten.
Op de webstek van de Nationale Bank kan de belangstellende lezer de volledige tekst van het verslag lezen.
Blijf op de hoogte van de laatste pensioentrends en financiële strategieën.