In 2024 zag Vlaanderen een kleine meerderheid (55%) van de banenverlies door faillissementen van kleine en middelgrote Belgische bedrijven verdwijnen, wat in totaal 15.995 verloren banen betekent. Tussen januari en december 2024 zijn meer dan 6.323 bedrijven verdwenen. Dit cijfer is niet alleen een statistiek: achter elke liquidatie schuilen tientallen, soms honderden verloren banen. De meest getroffen sectoren - detailhandel, bouw, transport, diensten - zijn die welke traditioneel een belangrijk deel ervaren arbeidskrachten tewerkstellen.
Werknemers van meer dan 55 jaar behoren tot de meest kwetsbare groepen bij deze herstructureringen. Bij sluiting of collectief ontslag zijn zij vaak de eersten die worden uitgesloten van relanceplannen of niet worden weerhouden bij aanwervingen in overnemende bedrijven. Minder mobiel, soms niet up-to-date met de nieuwste digitale of logistieke vereisten, ondervinden zij een vorm van "dubbele straf": werkloosheid en verhoogde kans om langdurig buiten de arbeidsmarkt te blijven.
De situatie van de Audi-site in Vorst, hoewel gelegen in het Brussels Gewest, resoneert diep in Vlaanderen, waar de auto-industrie historisch verankerd is. De sluiting van Ford Genk in 2012 vertoont opmerkelijke gelijkenissen met de situatie van Audi Vorst. Ford realiseerde een omzet van 3 miljard euro en droeg 15% bij aan de toegevoegde waarde van de Belgische autosector, met 4.300 arbeiders en bedienden in de fabriek zelf. In totaal verloor de regio Genk meer dan 10.000 banen, wat een "tragedie" vormde voor "heel Vlaanderen" volgens de toenmalige Vlaamse minister-president. De moeilijkheden van de constructeur herinneren eraan hoe de Vlaamse economie nog steeds blootstaat aan de schokken van grote opdrachtgevers. Voor senioren die in de industrie of technische diensten werken, is de bezorgdheid voelbaar. Zal het scenario van Ford Genk zich herhalen in Vlaanderen?
De noodzaak om een concurrerende, groene en gelokaliseerde industrie te herontwikkelen wordt vandaag breed erkend. Maar het beleid voor vorming of industriële omscholing slaagt er nog steeds moeilijk in om de 55-plussers volledig te integreren. Bij gebrek aan aangepaste ondersteuning lopen velen het risico hun plaats niet te vinden in de nieuwe industriële sectoren - batterijen, elektrische mobiliteit, waterstof - die in Vlaanderen opkomen.
Vlaanderen blijft kampen met een tekort aan arbeidskrachten in vele sectoren: gezondheidszorg, techniek, onderwijs, logistiek. Toch slaagt het er niet in voldoende werknemers uit Wallonië aan te trekken, terwijl een ervaren arbeidskracht, soms senior, beschikbaar is aan de andere kant van de taalgrens.
Verschillende factoren verklaren deze beperkte mobiliteit: taalbarrières, administratieve drempels, inadequatie tussen aanbod en profielen, of gebrek aan specifieke begeleidingsmaatregelen voor oudere werknemers in omscholing. Resultaat: vacatures blijven onvervuld in Vlaanderen, terwijl gekwalificeerde 55-plussers moeite hebben om werk te vinden op enkele tientallen kilometers van huis.
In deze context hangen de perspectieven af van een eventuele politieke doorbraak. Economisch herstel zal niet mogelijk zijn zonder een duidelijke visie voor de tewerkstelling van senioren. Dit veronderstelt het overwinnen van de huidige tegenstellingen en herinvesteren in gerichte actieve beleidsmaatregelen: ondersteuning voor omscholing voor 50-plussers, aanwervingsincentives voor bedrijven, valorisatie van door ervaring verworven competenties.
De huidige crisis kan een keerpunt worden. Als zij wordt aangegrepen als een kans om het economische intergenerationele contract in Vlaanderen te hergrondvesten, zullen de 55-plussers er hun plaats in vinden. Als zij uitmondt in eenvoudige kortetermijnaanpassingen, riskeert een hele generatie definitief de arbeidsmarkt te verlaten zonder er te zijn herintegreerd. En dit, terwijl AI begint terrein te winnen op banen met een juniorprofiel.