De cijfers van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid kunnen een glimlach op het gezicht toveren: in 2024 werkten meer dan 229.000 Belgen via flexi-job, een stijging van 19,1% ten opzichte van het voorgaande jaar. Maar achter deze statistiek schuilt een nog verrassender realiteit: het zijn de 65-plussers die het meest stegen, met een duizelingwekkende vooruitgang van 52,6%.
De cijfers spreken voor zich: in 2024 verdienden gepensioneerden gemiddeld 6.425,50 euro met een flexi-job, tegen 2.792,70 euro voor een niet-gepensioneerde werknemer. Deze gunstige vergelijking verklaart zich door een bijzonderheid van het systeem: in tegenstelling tot andere werknemers die gelimiteerd zijn tot 12.000 euro per jaar, genieten gepensioneerden van totale vrijheid. Een voordeel dat toelaat om van een inkomensaanvulling naar een echte economische strategie over te gaan.
Als de flexi-job de Belgische arbeidsmarkt op zijn kop zet, blijven deze veranderingen nog grotendeels het feit van Vlaanderen. Met 85% van de flexi-jobbers afkomstig uit het noorden des lands, lijkt Vlaanderen dit nieuwe model met een enthousiasme aangenomen te hebben dat noch Brussel, noch Wallonië evenaren.
Toch bewegen de verhoudingen. Wallonië haalt met rasse schreden haar achterstand in (+43,9%), terwijl Brussel niet achterblijft (+27,7%). Vooruitgangen die suggereren dat beide gewesten binnenkort hun achterstand zullen inlopen.
De uitbreiding van het systeem naar nieuwe sectoren in 2024 heeft als versneller gewerkt. Transport, logistiek, uitvaartdiensten, autorijscholen, garages, evenementen, landbouw, tuinbouw, voeding en zelfs onderwijs: evenveel nieuwe kansen voor flexi-jobbers.
Deze diversificatie onderstreept eveneens een economische realiteit: in een context van tekort aan arbeidskrachten wordt de flexi-job een zeer interessant flexibiliteitsgereedschap voor bedrijven en een bron van aanvullende inkomsten voor werknemers en senioren.
In het algemeen domineren vrouwen de flexi-job (52,3%), maar deze tendens keert om bij 65-plussers, waar mannen weer het voordeel hebben. Een fenomeen dat vragen oproept: gaat het om een cultureel generatieverschil, of de weerslag van pensionenongelijkheden die meer oudere mannen ertoe aanzetten een activiteit te hervatten?
De specifieke gegevens voor België zijn bijzonder beperkt. Geen enkele enquête heeft zich tot nu toe specifiek en diepgaand beziggehouden met de motivaties van Belgische gepensioneerde flexi-jobbers. Het onderzoek naar de motivaties van werknemers in het algemeen kan ons echter een richting wijzen.
Een van de meest onthullende enquêtes over financiële motivaties werd uitgevoerd door het sociaal verzekeringsfonds Xerius. Deze studie toont aan dat zeven Belgische werknemers op tien over meer inkomsten wensen te beschikken, en dat 35% van de ondervraagde personen een aanvullend inkomen onmisbaar achten. Voor 13% van hen wordt dit extra geld zelfs als "zeer onmisbaar" beschouwd. Hoewel deze enquête zich niet specifiek op gepensioneerden richt, brengt ze een algemene tendens naar het zoeken van aanvullende inkomsten aan het licht die eveneens op oudere mensen van toepassing is.
De analyse van het armoederisico bij Belgische gepensioneerden onthult significante financiële uitdagingen die het beroep op flexi-jobs kunnen verklaren. Volgens de gegevens van het Studiecomité voor de Vergrijzing lopen gepensioneerden een armoederisico van 13,6%, terwijl personen ouder dan 65 jaar een percentage van 15,8% vertonen. Deze cijfers zijn hoger dan het armoederisicopercentage van de totale bevolking, vastgesteld op 12,3%. Bovendien bedraagt de vervangingsgraad slechts 60,90% in België (volgens de OESO). Dit suggereert dat met een lage vervangingsgraad, Belgische gepensioneerden zich genoodzaakt zouden kunnen zien om hun toevlucht te nemen tot flexi-jobs... als hun gezondheid het hen toelaat. Gepensioneerden met een onvolledige loopbaan of een laag basispensioen zijn bijzonder betrokken bij deze noodzaak om hun inkomsten aan te vullen.
Voorbij de statistieken onthult de flexi-job de diepe mutaties van de arbeidswereld. Hij illustreert de opkomst van een economie waar de grens tussen activiteit en pensioen vervaagt, waar flexibiliteit de norm wordt en waar professionele trajecten zich verlengen.
Het betreft wel degelijk een mechanisme dat oudere mensen toelaat magere inkomsten aan te vullen. Maar het betreft ook een onthulling van hedendaagse aspiraties: blijven actief zijn, ja, maar volgens eigen wensen. Gepensioneerden blijven meerderheids actief na hun pensionering. Het Belgische verenigingsleven hangt voor een zeer groot deel af van deze gepensioneerden! Wat eveneens de vraag doet rijzen of de flexi-job geen spanning veroorzaakt door gepensioneerden naar lucratieve jobs te lokken.
De flexi-job is misschien slechts de aanzet tot een bredere transformatie van onze verhouding tot werk. Een stille revolutie, geleid door zij die niets meer te verliezen hebben en alles te winnen bij hun herkregen vrijheid.